Soundscape observaties

In het project werd een verkennende campagne van observaties uitgevoerd om de soundscape kwaliteit zoals die waargenomen werd in de verschillende WZC te onderzoeken. De leefruimtes, waar typisch zowat 15 tot 25 personen tegelijk aanwezig zijn, zijn cruciale ruimtes in het functioneren van een WZC, omdat ze de context vormen waar bewoners de meeste tijd van de dag doorbrengen en waar de dagelijkse activiteiten zoals eten, koffie drinken, animatie, … doorgaan.

Om de perceptie van de soundscapes zo objectief mogelijk vast te leggen (en om een vergelijking te kunnen maken tussen verschillende omgevingen) werd een vragenlijst opgesteld gebaseerd op soundscape protocollen, die in de literatuur beschreven zijn voor gebruik bij verschillende omgevingen, zowel binnens- als buitenshuis.
Gestandaardiseerde vragenlijsten zijn niet beschikbaar, maar over het algemeen zijn de resultaten die bekomen worden om de verschillende dimensies van soundscapes in te schatten weinig afhankelijk van de vraagstelling. In onderstaande tabel is de vragenlijst weergegeven.

Vraag Vraagstelling Uitersten van de schaal (0-10)
 Q1 Globaal gezien, hoe zou je de huidige geluidsomgeving omschrijven? Zeer slecht - Zeer goed
 Q2 Globaal gezien, In welke mate is de huidige geluidsomgeving geschikt voor de huidige plaats? Helemaal niet - Perfect
 Q3 In welke mate hoor je momenteel de volgende zeven types van geluiden.
(Installatie geluiden—bv. ventilator, telefoon, medische apparaten ...; Operationele geluiden—bv. toeslaan van een deur, passerende kar, geluiden van activiteiten in een keuken, …; Elektronische geluiden—bv. TV, radio, muzikaal speelgoed...; Omgevingsgeluiden—bv. verkeersgeluiden, geluiden van bouwactiviteiten, vogelgeluiden, wind, regen, geluiden van mensen buiten, … ; Menselijke geluiden – Vocaal — bv. stemgeluiden, gelach, geschreeuw, … ; Menselijke geluiden – Niet-vocaal—bv., voetstappen, applaus, handgeklap, contactgeluiden, aanraakgeluiden, ...; Geluiden van huisdieren—bv. volièrevogels, katten, honden, ...)		 Is helemaal niet hoorbaar
– Domineert volledig
 Q4 Voor elk van de tien aspecten die volgen (aangenaam, chaotisch, expressief, onbewogen, kalm, onaangenaam, levendig, monotoon, veilig, intiem), in welke mate vind je dat de huidige geluidsomgeving zo is. Helemaal niet - Volledig

Dezelfde procedure van observatie werd in de vijf zorgfaciliteiten die deel uitmaken van het project toegepast. Een onderzoeker observeerde gedurende een periode van 12 uur, van 07.00 uur tot 19.00 uur, in de beoogde leefruimte van het WZC. De onderzoeker zat in de woonkamer en vermeed interactie met personeel, bewoners en hun familieleden en/of vrienden, indien aanwezig. Om de 30 minuten vulde de onderzoeker de
hierboven beschreven vragenlijst in, rekening houdend met de totale soundscape in het laatste interval van 30 minuten. Tevens nam de  onderzoeker nota van het aantal aanwezigen in de leefruimte; kleine variaties op het aantal mensen (bv. mensen die de woonkamer verlieten voor korte periodes) werden genegeerd. Deze informatie werd gebruikt voor verdere kwalitatieve overwegingen over de relaties tussen het aantal mensen en sommige soundscape dimensies.

In onderstaande figuur worden de gemiddelde scores (gemiddeld over de tijd) van de dominantie van de zeven types geluidssoorten weergegeven (vraag Q3). Alle WZC vertonen min of meer vergelijkbare profielen, in de zin dat menselijke geluiden (van verschillende origine) doorgaans dominant aanwezig zijn. Hier en daar komen bepaalde types geluiden (zoals operationele geluiden) iets meer dominant naar voor. Omgevingslawaai blijkt in geen enkel van de bestudeerde WZC als dominant ervaren te worden.
Op dezelfde manier worden de gemiddelde scores (gemiddeld over de tijd) van de soundscape-attributen die in vraag Q4 van de vragenlijst worden opgegeven getoont. Het valt op dat met WZC C en E monotone en onbewogen soundscapes werden gerelateerd, terwijl WZC B en D het bijzonder goed deden op het gebied van soundscape-veiligheid en intimiteit, waarvan de dimensies buitengewoon belangrijk zijn voor mensen met dementie.

Dominantie van de verschillende geluidstypes,
zoals waargenomen gedurende de soundscape observaties (Vraag Q3).		 Soundscape-attributen zoals bevonden gedurende de soundscape observaties (Vraag Q4).

De belangrijkste conclusies van deze voorstudie waren dat er geen significante verschillen werden waargenomen in termen van algemene soundscape kwaliteit en soundscape geschiktheid gedurende het tijdstip van de dag. Daarentegen konden wel verschillen waargenomen worden tussen de verschillende WZC onderling. Evenzo waren in de WZC verschillende geluidsbronnen min of meer prominent aanwezig, uiteraard speelt de aanwezigheid van mensen in de leefruimtes hierbij een rol.

Alles bij elkaar genomen, suggereren deze resultaten dat een akoestische omgeving van een WZC, die rijk en gevarieerd is in termen van geluidsbronnen, kan leiden tot betere resultaten in termen van algemene soundscape kwaliteit. Aan de andere kant, zelfs als we de betekenis en informatie-inhoud buiten beschouwing laten, leidt een akoestische omgeving die 'slecht' is in termen van dominantie en variabiliteit van geluidsbronnen niet noodzakelijk tot een goede soundscape kwaliteit (monotoon worden).